اقتصاد اسلامی به مثابه علم اجتماعی (*)

Authors
abstract

با توجه به این که درباره بعد روش شناسانه اقتصاد اسلامی تاکنون نوشته‏های زیادی به رشته تحریر در نیامده است، لازم است‏به مناسبت ترجمه مقاله حاضر، مقدماتی درباره روش‏شناسی علم اقتصاد بیان شود. انجام این امر از دو جنبه و با توجه به دوگونه پیوند اسلامی و علمی در زمینه اقتصاد دارای اهمیت است: اول از جنبه توجه کلی به اقتصاد اسلامی و زمینه‏ها و منابع و تلاشهای صورت گرفته در این قلمرو، و دوم، بحث علمی بودن و یا علمی نبودن اقتصاد اسلامی; که به ترتیب به آنها می‏پردازیم. 1. ما مسلمانها (حداقل در نگرش حاضر) به این پیش فرض اساسی اعتقاد داریم که اقتصاد اسلامی به عنوان نظام مستقل اقتصادی مطرح است و انتظار داریم صاحب‏نظرانی که در اسلام وعلم اقتصاد دارای صلاحیت و تخصص هستند، دلسوزانه برای تدوین پایه‏های نظری و تنظیم قالبهای اجرایی این نظام اقتصادی کوشش کنند. از طرفی گنجینه‏های عظیمی مانند قرآن و سنت پیامبر و امامان(ع) در اختیار داریم که هم راه گشاییهای کلی آنها برای پی ریزی نظام اقتصادی مبتنی بر اسلام، کار ساز است و هم در مواردی به طور مستقیم به موضوعهای اقتصادی اشاره کرده است; موضوعهایی چون: دایره حکومت اسلامی و چگونگی حضور آن در اقتصاد، نقش بازار و بخش خصوصی، چارچوب مالکیتها و نگرش به مال و دارایی، محدوده مالیاتهای اسلامی و عمومی، قالب کلی کار و مساله کارگر، و بحثهای حقوقی و اقتصادی مربوط به عقود اسلامی و روابط اقتصادی بین‏الملل اسلامی و امثال آن. از طرف دیگر، تجربه روشن صدر اسلام و عملکرد اقتصادی آن، بویژه در زمان حکومت پیامبر(ص) و علی(ع)، بسیار روشنگر است. تلاش مستمر فقهای بزرگ و تبویب امور مختلف اقتصادی و حقوقی و نیز وجود پشتوانه‏های شرعی و عقلی دیگر آن، زمینه و مخزن دیگری برای ادامه تلاشهایی در قلمرو اقتصاد اسلامی است. حتی دیدگاههای فلاسفه مسلمان درباره امور کلی مالی و معیشتی نیز می‏تواند در این مورد،قابل توجه باشد. البته وجود اختلاف نظر میان عالمان، امری طبیعی و نشانگر پویایی معارف الهی و اسلامی است. همچنین باز بودن باب عنصر مستمر اجتهاد می‏تواند در حل و فصل این اختلاف نظرها و ورود به افقهای جدید، بسیار کارساز باشد. از سوی دیگر، عالمان متاخر چون شهید آیت الله صدر، شهید مطهری و نیز دانشمندانی از اهل سنت مانند ابوالاعلی مودودی، شیخ شلتوت، محمد عبده، محمد غزالی و دیگران به تدوین چارچوبها و بررسی موضوعهایی از اقتصاد اسلامی پرداخته‏اند. (1) سایر اندیشمندان مسلمان بویژه فقها و فلاسفه نیز (چه سنی و چه شیعه) در این باره کلیاتی مرتبط با مسائل اقتصادی اسلام را بیان کرده‏اند. تاکیدها و اشاره‏های خاص امام خمینی به عناوین خاص اقتصادی از جمله: بانکداری، عدالت اقتصادی، خودکفایی، مشارکت عمومی در اقتصاد و امثال آن (2) ، نشان دیگری از ضرورت مطالعه و تحقیق درباره اقتصاد اسلامی است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

مبانی، ظرفیت‌ها و محدودیت‌های علم اقتصاد اسلامی به مثابه علم بومی

درباره ملاک اسلامیت علم اقتصاد، دو رویکرد اساسی وجود دارد. رویکرد نخست، بر آن است که اقتصاد اسلامی معرفتی است که تمام هویت دانشی خود را از منابع معتبر شناخت از نظر اسلام کسب می‌کند. رویکرد دوم بر آن است که اسلام به عنوان یک نظامی از ارزش‌ها، باورها، هنجارها، آداب، سنن و انباشت تجربه‌ زیست مسلمانی با ساختن بوم، فرهنگ و جامعه اسلامی‌، ماهیت موض...

full text

مبانی، ظرفیت ها و محدودیت های علم اقتصاد اسلامی به مثابه علم بومی

درباره ملاک اسلامیت علم اقتصاد، دو رویکرد اساسی وجود دارد. رویکرد نخست، بر آن است که اقتصاد اسلامی معرفتی است که تمام هویت دانشی خود را از منابع معتبر شناخت از نظر اسلام کسب می کند. رویکرد دوم بر آن است که اسلام به عنوان یک نظامی از ارزش ها، باورها، هنجارها، آداب، سنن و انباشت تجربه زیست مسلمانی با ساختن بوم، فرهنگ و جامعه اسلامی ، ماهیت موضوع و پژوهشگر را در قلمرو پژوهش های اقتصادی به واقعیتی ...

full text

علم اقتصاد و اقتصاد اسلامی

در اواسط قرن نوزدهم در غرب دیدگاه عمومی از «فلسفه علم» عبارت بود از استدلال منطقی از حقایق مشهود و تعمیم آنها. ارزیابی دوبارۀ دیدگاه مزبور در اوایل قرن بیستم، «فرضیۀ روش قیاس مبنی بر استدلال علمی» را مورد توجه قرار داد. در متدولوژی علم عصر جدید « تز ابطال پذیری» نقش مهمی ایفا نمود و بدنسان، علم آن بخش از قضیۀ تلفیقی دربارۀ دنیای واقعی تلقی شده است که الاصول بتواند به وسیلۀ مشاهدات تجربی ابطال گ...

full text

نظام احسن به مثابه یکی از مبانی اقتصاد اسلامی

مقاله پیش رو در صدد پاسخ به این پرسش است که چگونه می‌توان نظام احسن را به عنوان یکی از مبانی جهان‌شناسی اقتصاد اسلامی معرفی کرد. فرضیه‌ای که مقاله در پی اثبات آن می‌باشد این است که نظام احسن که در فلسفه و کلام اسلامی مطرح است و با رویکرد قرآنی بیان می‌شود، می‌تواند به عنوان یکی از مبانی فلسفی اقتصاد اسلامی اخذ شده و در نظریه‌پردازی‌های اقتصاد اسلامی به عنوان یک پیش‌فرض نقش‌آفرینی کند. ...

full text

اطلاعات به مثابه علم

نوشتار حاضر به دنبال بررسی ایده «علمی‌بودن یا امکان مطالعه علمی اطلاعات» است. نویسنده در پاسخ به پرسش پژوهش، با طرح دو فرضیه تشابه روش‌شناختی اطلاعات و علم و هم‌سانی هستی‌شناختی این دو، مدعی علمی‌بودن فرایند تولید شناخت اطلاعاتی و همچنین، اشتراک ویژگی‌های هستی‌شناختی شناخت علمی و شناخت اطلاعاتی است. نویسنده در پایان مقاله بر آن است که علمی‌بودن یا نبودن اطلاعات، بدون توجه دانشگاهیان به آن در پژ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
فصلنامه علمی پژوهشی نقد و نظر (فصلنامه علمی پژوهشی فلسفه و الاهیات)

جلد ۵، شماره شماره ۱۸-۱۷، صفحات ۲۴۸-۲۷۵

Keywords

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023